Porozmawiajmy o aspirynie

125

Aspiryna jest bezsprzecznie jednym z najpopularniejszych i najbardziej rozpoznawalnych leków na świecie. Stosuje się ją przede wszystkim przeciwbólowo (uśmierza między innymi bóle mięśniowe, bóle głowy i zębów, a także bóle przewlekłe towarzyszące chorobom nowotworowym) i w celu obniżenia gorączki. Historia leku sięga czasów starożytnych, a jej współczesna historia a już przeszło 100 lat. Czym tak naprawdę jest aspiryna?

Historia aspiryny w pigułce

Najsłynniejszy grecki lekarz, uznawany za ojca medycyny Hipokrates, który żył w V wieku p.n.e., odkrył niezwykłe właściwości kory wierzbowej – za jej pomocą obniżał gorączkę i uśmierzał różnego rodzaju bóle u swoich pacjentów. Z tej samej kory wierzbowej, dwaj XIX-wieczni farmaceuci (Johann Buchner i Pierre-Joseph Leroux) wyizolowali krystaliczny proszek nazywany salicyną lub salicylanem. W 1838 roku, zdolny włoski chemik Rafael Piria, oczyścił salicylan uzyskując kwas salicylowy.

Medykamenty, które w owym czasie produkowano na bazie surowca naturalnego miały gorzki smak i mocno drażniły śluzówkę żołądka. Ich wadą była również cena. Rozwój chemii syntetycznej umożliwił w niedługim czasie odkrycie sztucznego sposobu na otrzymywanie kwasu salicylowego – dokonał tego profesor Hermann Kolbe, który określił jego dokładną budowę.

W latach 70. XIX wieku rozpoczęto produkcję kwasu salicylowego na skalę przemysłową, a naturalny surowiec (czyli sproszkowaną korę wierzbową) szybko zastąpiono tym chemicznie produkowanym – okazał się nie tylko ponad dziesięciokrotnie tańszy, ale również zdecydowanie czystszy. Lekarstwo wciąż jednak miało gorzki smak i drażniło błony śluzowe żołądka. Z tymi problemami rozprawił się chemik Feliks Hoffman pracujący w laboratorium firmy Bayer, który uzyskał z kwasu salicylowego – kwas acetylosalicylowy (czyli acetylowi pochodną kwasu salicylowego). I to właśnie kwas acetylosalicylowy – stosuje się do dnia dzisiejszego.

Fabryczna nazwa kwasu to Aspirin (od: „a” od acetylosalicylowy, „spir”- nazwa rośliny i „in” – nazwy leków przeciwbólowych miały dawniej taką właśnie końcówkę) i jest ona używana niezmiennie od 1899 roku. Aspiryna była pierwszym lekiem, który uzyskano w sposób syntetyczny. Preparaty z kory wierzbowej pozostają w sprzedaży jako alternatywa aspiryny – dedykowane są osobom, które z różnych względów nie mogą stosować kwasu acetylosalicylowego (tj. m.in. osoby starsze i małe dzieci, kobiety w zaawansowanej ciąży, osoby cierpiące na zespół Reye’a lub astmę oskrzelową).

Współczesna odsłona aspiryny

Obecnie kwas acetylosalicylowy jest składnikiem wielu leków, które dostępne są w różnych postaciach: od zwykłej tabletki, przez tabletki musujące po tabletki dojelitowe (posiadające specjalna otoczkę, dzięki której lek uwalnia się dopiero w jelitach). Odpowiedzią na zmieniające się potrzeby ludzi oraz dzięki rozwijającym się wciąż dziedzinom chemii, biochemii i biotechnologii – tradycyjna aspiryna dostępna jest w wielu wariantach, m.in.: Aspirin C (dedykowana do walki z objawami przeziębienia i grypy), Aspirin PRO (sześciokrotnie szybciej uwalniająca substancje aktywne), czy Aspirin Cardio (przeznaczona do stosowania pod nadzorem lekarza w profilaktyce chorób układu krążenia).

Aspiryna jest powszechnie dostępna i szeroko stosowana przede wszystkim do uśmierzania bólu i obniżania podwyższonej temperatury ciała. Ponadto aspiryna wykazuje działanie: przeciwzapalne, przeciwreumatyczne, przeciwzakrzepowe (rozrzedza krew i uszczelnia naczynia krwionośne), antyseptyczne i ściągające. Zaleca się jej przyjmowanie w leczeniu przeziębień, reumatoidalnego zapalenia stawów oraz chorób zwyrodnieniowych stawów, pomaga w starciu z migrenami i nerwobólami.

Aspiryna od lat jest również uznanym preparatem stosowanym do zapobiegania chorobom sercowo-naczyniowym (przez osoby z grupy ryzyka). Coraz głośniej mówi się również o aspirynie w kontekście zwalczania chorób nowotworowych. Liczne badania przeprowadzane przez znamienitych naukowców pokazują, że choć regularne zażywanie aspiryny wiąże się z potencjalnymi zagrożeniami (związanymi przede wszystkim z obniżeniem krzepliwości krwi), to korzyści płynące z takiej profilaktycznej terapii zdecydowanie przewyższają ewentualne ryzyko.

Środowisko medyczne jest podzielone w opiniach co do rutynowej suplementacji aspiryny, ale jej regularne przyjmowanie przez osoby z obciążonym nowotworowo wywiadem (dotyczy to przede wszystkim raka jelita grubego, raka żołądka i raka przełyku) budzi już zdecydowanie mniej kontrowersji i jest coraz częściej stosowanym działaniem profilaktycznym.

40 tysięcy ton aspiryny – według najnowszych badań właśnie tyle jej przyjmujemy rocznie. Należy pamiętać, że wszystkie niezbędne informacje znajdziemy w dołączonej do leku ulotce oraz w Internecie, wyszukując hasło: aspiryna ulotka (http://aspirin.pl/static/media/pdf/aspirin%20c/Ulotka%20dla%20pacjenta.pdf). Długotrwałe dawkowanie aspiryny, gdy decydujemy się na jej profilaktyczne i rutynowe przyjmowanie – należy skonsultować z lekarzem. Jeśli sięgamy po aspirynę w celu obniżenia gorączki lub uśmierzenia bólu – postępujmy zgodnie z wytycznymi z broszury dołączonej do leku.